Friday, March 28, 2014
Хэл зүгшрүүлэх үгс
Авах идэхэд шунагч өнгөч зусарч хүн
Сүүлгүйгээс биш нохойтой адил
Муу явахад нөхөр олон
Сайн явахад садан олон
Муу хүнд хойтон жил олон
Залхуу хүнд маргааш өдөр олон
Хүн болох багаасаа
Хүлэг болох унаганаасаа
Хүн хүндээ
Хүлэг эрчиндээ
Хувьтай хүн
Хур борооноор
Хүн хоолоор
Хүлэг өвсөөр
Хүн хувцсаар
Мал хүчээр
Хүн хэлээр
Мал хөлөөр
Хүний хэрээр
Хүрээний тангаар
Хүнийг аргаар
Хүлгийг уургаар
Хуурамч хүн
Хуулиас аймтгай
Ойгүй хүнд хэлсэн байсан хоёр адил
Ёроолгүй саванд хийсэн байсан хоёр адил
Ойрын жаргалд ташуурч алсаа боддоггүй хүн
Алахаар бордсон гахай адил ажиггүй хэвтэхгүй адил
Үр удамгүй хүн үндэсгүй модтой адил
Үртэй хүн өвдөгтэй шувуу адил
Хүн өвөг язгуураа мэдэхгүй бол
Ойн сармагчинтай адил
Хүнд хэлүүлсэн,
Хүлэгт бариулсан хоёр адил
Хүний бурхан
Өөрийн буг хоёр адил
Хүнийг хэлбэл
Өөрийгөө хэлсэнтэй адил
Хэрэглэх эрдэмгүй хүний ам нь хэрэггүй онгойсон нүхтэй адил
Хэтэрхий эрдэмт хүний амь нь хээрийн бардам лянхуатай адил
Цай аягалахгүй дайлах
Малтай өмсөхгүй золгохтой адил
Ховдог хүн хон хэрээтэй адил
Хэрүүлч хүн өмхий хүрэнтэй адил
Ховч хүн хоёр хөлт могой адил
Ховын үг хоёр үзүүрт зүү адил
Хөгшин хүн үхэхээрээ айлгана
Хүүхэд уйлахаараа айлгана
Номхон тэмээг ноолоход амар
Ноомой хүнийг зарахад амар
Уншиж мэдэхэд ном сайхан
Уулзаж ярихад нөхөр сайхан
Эвийг сэтгэлээр
Эрдмийг хичээлээр
Эрлийг сургаар
Эрдмийг хичээлээр
Ангир уургийг ээжээс
А үсгийг багшаас
Шавийн эрдэм багшаас
Зулын гэрэл тосноос
Эрдмийг эхнээс
Эвийг эртхэнээс
Алт мөнгийг уул мэт овооловч
А үсэг сурсанд хүрэхгүй
Ажлыг аргаар
Агсамыг зүйгээр
Амьдралыг ажлаар
Амжилтыг чармайлтаар
Архи уусан хүнд
Ангарын ус өвдгөөр
Ачийг ачаар
Тусыг тусаар
Аавын хишиг амттай
Ээжийн цай аагтай
Аавгүй хүн авгаа танихгүй
Ээжгүй хүн нагацаа танихгүй
Аавд нь өгсөн юм хүүд хүрэх
Хүүд өгсөн юм аавд хүрэхгүй
Даруу зан
Залуу хүний чимэг
Дотроо хар хор санаж гаднаа магтах нь
Хурц мэс зөөлөн өргөж хажуунаас шидэхтэй адил
Даргын өөдөөс үг хэлэх
Салхины өөдөөс сөрж шээх адил
Баян хүний гараас юм авах
Барын амнаас мах авах адил
Азарга алдвал барихад хялбар
Ам алдвал барихад хэцүү
Зан зангаа мэдэлцвэл хэлэлцэхэд амар
Зам замаа ололцвол явахад амар
Зангаараа явбал биед амар
Замаараа явбал моринд амар
Хэлэхэд амар
Хийхэд хэцүү
Омогтой тархинд ухаан бага
Овтой тархинд ой бага
Муу хүний өвөг болохоор
Сайн хүний хөтөч бол
Нөхөрт нөхөр
Нөхөөсөнд халаа бол
Учир мэдэхгүй ноён болохоор
Учир мэдэх боол бол
Хайргүй хүний эхнэр болохоор
Хар элгийн хүний зарц бол
Сүүлгүйгээс биш нохойтой адил
Муу явахад нөхөр олон
Сайн явахад садан олон
Муу хүнд хойтон жил олон
Залхуу хүнд маргааш өдөр олон
Хүн болох багаасаа
Хүлэг болох унаганаасаа
Хүн хүндээ
Хүлэг эрчиндээ
Хувьтай хүн
Хур борооноор
Хүн хоолоор
Хүлэг өвсөөр
Хүн хувцсаар
Мал хүчээр
Хүн хэлээр
Мал хөлөөр
Хүний хэрээр
Хүрээний тангаар
Хүнийг аргаар
Хүлгийг уургаар
Хуурамч хүн
Хуулиас аймтгай
Ойгүй хүнд хэлсэн байсан хоёр адил
Ёроолгүй саванд хийсэн байсан хоёр адил
Ойрын жаргалд ташуурч алсаа боддоггүй хүн
Алахаар бордсон гахай адил ажиггүй хэвтэхгүй адил
Үр удамгүй хүн үндэсгүй модтой адил
Үртэй хүн өвдөгтэй шувуу адил
Хүн өвөг язгуураа мэдэхгүй бол
Ойн сармагчинтай адил
Хүнд хэлүүлсэн,
Хүлэгт бариулсан хоёр адил
Хүний бурхан
Өөрийн буг хоёр адил
Хүнийг хэлбэл
Өөрийгөө хэлсэнтэй адил
Хэрэглэх эрдэмгүй хүний ам нь хэрэггүй онгойсон нүхтэй адил
Хэтэрхий эрдэмт хүний амь нь хээрийн бардам лянхуатай адил
Цай аягалахгүй дайлах
Малтай өмсөхгүй золгохтой адил
Ховдог хүн хон хэрээтэй адил
Хэрүүлч хүн өмхий хүрэнтэй адил
Ховч хүн хоёр хөлт могой адил
Ховын үг хоёр үзүүрт зүү адил
Хөгшин хүн үхэхээрээ айлгана
Хүүхэд уйлахаараа айлгана
Номхон тэмээг ноолоход амар
Ноомой хүнийг зарахад амар
Уншиж мэдэхэд ном сайхан
Уулзаж ярихад нөхөр сайхан
Эвийг сэтгэлээр
Эрдмийг хичээлээр
Эрлийг сургаар
Эрдмийг хичээлээр
Ангир уургийг ээжээс
А үсгийг багшаас
Шавийн эрдэм багшаас
Зулын гэрэл тосноос
Эрдмийг эхнээс
Эвийг эртхэнээс
Алт мөнгийг уул мэт овооловч
А үсэг сурсанд хүрэхгүй
Ажлыг аргаар
Агсамыг зүйгээр
Амьдралыг ажлаар
Амжилтыг чармайлтаар
Архи уусан хүнд
Ангарын ус өвдгөөр
Ачийг ачаар
Тусыг тусаар
Аавын хишиг амттай
Ээжийн цай аагтай
Аавгүй хүн авгаа танихгүй
Ээжгүй хүн нагацаа танихгүй
Аавд нь өгсөн юм хүүд хүрэх
Хүүд өгсөн юм аавд хүрэхгүй
Даруу зан
Залуу хүний чимэг
Дотроо хар хор санаж гаднаа магтах нь
Хурц мэс зөөлөн өргөж хажуунаас шидэхтэй адил
Даргын өөдөөс үг хэлэх
Салхины өөдөөс сөрж шээх адил
Баян хүний гараас юм авах
Барын амнаас мах авах адил
Азарга алдвал барихад хялбар
Ам алдвал барихад хэцүү
Зан зангаа мэдэлцвэл хэлэлцэхэд амар
Зам замаа ололцвол явахад амар
Зангаараа явбал биед амар
Замаараа явбал моринд амар
Хэлэхэд амар
Хийхэд хэцүү
Омогтой тархинд ухаан бага
Овтой тархинд ой бага
Муу хүний өвөг болохоор
Сайн хүний хөтөч бол
Нөхөрт нөхөр
Нөхөөсөнд халаа бол
Учир мэдэхгүй ноён болохоор
Учир мэдэх боол бол
Хайргүй хүний эхнэр болохоор
Хар элгийн хүний зарц бол
Зүйр үгс
Авах идэхэд шунагч өнгөч зусарч хүн
Сүүлгүйгээс биш нохойтой адил
Муу явахад нөхөр олон
Сайн явахад садан олон
Муу хүнд хойтон жил олон
Залхуу хүнд маргааш өдөр олон
Хүн болох багаасаа
Хүлэг болох унаганаасаа
Хүн хүндээ
Хүлэг эрчиндээ
Хувьтай хүн
Хур борооноор
Хүн хоолоор
Хүлэг өвсөөр
Хүн хувцсаар
Мал хүчээр
Хүн хэлээр
Мал хөлөөр
Хүний хэрээр
Хүрээний тангаар
Хүнийг аргаар
Хүлгийг уургаар
Хуурамч хүн
Хуулиас аймтгай
Ойгүй хүнд хэлсэн байсан хоёр адил
Ёроолгүй саванд хийсэн байсан хоёр адил
Ойрын жаргалд ташуурч алсаа боддоггүй хүн
Алахаар бордсон гахай адил ажиггүй хэвтэхгүй адил
Үр удамгүй хүн үндэсгүй модтой адил
Үртэй хүн өвдөгтэй шувуу адил
Хүн өвөг язгуураа мэдэхгүй бол
Ойн сармагчинтай адил
Хүнд хэлүүлсэн,
Хүлэгт бариулсан хоёр адил
Хүний бурхан
Өөрийн буг хоёр адил
Хүнийг хэлбэл
Өөрийгөө хэлсэнтэй адил
Хэрэглэх эрдэмгүй хүний ам нь хэрэггүй онгойсон нүхтэй адил
Хэтэрхий эрдэмт хүний амь нь хээрийн бардам лянхуатай адил
Цай аягалахгүй дайлах
Малтай өмсөхгүй золгохтой адил
Ховдог хүн хон хэрээтэй адил
Хэрүүлч хүн өмхий хүрэнтэй адил
Ховч хүн хоёр хөлт могой адил
Ховын үг хоёр үзүүрт зүү адил
Хөгшин хүн үхэхээрээ айлгана
Хүүхэд уйлахаараа айлгана
Номхон тэмээг ноолоход амар
Ноомой хүнийг зарахад амар
Уншиж мэдэхэд ном сайхан
Уулзаж ярихад нөхөр сайхан
Эвийг сэтгэлээр
Эрдмийг хичээлээр
Эрлийг сургаар
Эрдмийг хичээлээр
Ангир уургийг ээжээс
А үсгийг багшаас
Шавийн эрдэм багшаас
Зулын гэрэл тосноос
Эрдмийг эхнээс
Эвийг эртхэнээс
Алт мөнгийг уул мэт овооловч
А үсэг сурсанд хүрэхгүй
Ажлыг аргаар
Агсамыг зүйгээр
Амьдралыг ажлаар
Амжилтыг чармайлтаар
Архи уусан хүнд
Ангарын ус өвдгөөр
Ачийг ачаар
Тусыг тусаар
Аавын хишиг амттай
Ээжийн цай аагтай
Аавгүй хүн авгаа танихгүй
Ээжгүй хүн нагацаа танихгүй
Аавд нь өгсөн юм хүүд хүрэх
Хүүд өгсөн юм аавд хүрэхгүй
Даруу зан
Залуу хүний чимэг
Дотроо хар хор санаж гаднаа магтах нь
Хурц мэс зөөлөн өргөж хажуунаас шидэхтэй адил
Даргын өөдөөс үг хэлэх
Салхины өөдөөс сөрж шээх адил
Баян хүний гараас юм авах
Барын амнаас мах авах адил
Азарга алдвал барихад хялбар
Ам алдвал барихад хэцүү
Зан зангаа мэдэлцвэл хэлэлцэхэд амар
Зам замаа ололцвол явахад амар
Зангаараа явбал биед амар
Замаараа явбал моринд амар
Хэлэхэд амар
Хийхэд хэцүү
Омогтой тархинд ухаан бага
Овтой тархинд ой бага
Муу хүний өвөг болохоор
Сайн хүний хөтөч бол
Нөхөрт нөхөр
Нөхөөсөнд халаа бол
Учир мэдэхгүй ноён болохоор
Учир мэдэх боол бол
Хайргүй хүний эхнэр болохоор
Хар элгийн хүний зарц бол
Ард баян бол улс баян
Улс баян бол ард баян
Сүүлгүйгээс биш нохойтой адил
Муу явахад нөхөр олон
Сайн явахад садан олон
Муу хүнд хойтон жил олон
Залхуу хүнд маргааш өдөр олон
Хүн болох багаасаа
Хүлэг болох унаганаасаа
Хүн хүндээ
Хүлэг эрчиндээ
Хувьтай хүн
Хур борооноор
Хүн хоолоор
Хүлэг өвсөөр
Хүн хувцсаар
Мал хүчээр
Хүн хэлээр
Мал хөлөөр
Хүний хэрээр
Хүрээний тангаар
Хүнийг аргаар
Хүлгийг уургаар
Хуурамч хүн
Хуулиас аймтгай
Ойгүй хүнд хэлсэн байсан хоёр адил
Ёроолгүй саванд хийсэн байсан хоёр адил
Ойрын жаргалд ташуурч алсаа боддоггүй хүн
Алахаар бордсон гахай адил ажиггүй хэвтэхгүй адил
Үр удамгүй хүн үндэсгүй модтой адил
Үртэй хүн өвдөгтэй шувуу адил
Хүн өвөг язгуураа мэдэхгүй бол
Ойн сармагчинтай адил
Хүнд хэлүүлсэн,
Хүлэгт бариулсан хоёр адил
Хүний бурхан
Өөрийн буг хоёр адил
Хүнийг хэлбэл
Өөрийгөө хэлсэнтэй адил
Хэрэглэх эрдэмгүй хүний ам нь хэрэггүй онгойсон нүхтэй адил
Хэтэрхий эрдэмт хүний амь нь хээрийн бардам лянхуатай адил
Цай аягалахгүй дайлах
Малтай өмсөхгүй золгохтой адил
Ховдог хүн хон хэрээтэй адил
Хэрүүлч хүн өмхий хүрэнтэй адил
Ховч хүн хоёр хөлт могой адил
Ховын үг хоёр үзүүрт зүү адил
Хөгшин хүн үхэхээрээ айлгана
Хүүхэд уйлахаараа айлгана
Номхон тэмээг ноолоход амар
Ноомой хүнийг зарахад амар
Уншиж мэдэхэд ном сайхан
Уулзаж ярихад нөхөр сайхан
Эвийг сэтгэлээр
Эрдмийг хичээлээр
Эрлийг сургаар
Эрдмийг хичээлээр
Ангир уургийг ээжээс
А үсгийг багшаас
Шавийн эрдэм багшаас
Зулын гэрэл тосноос
Эрдмийг эхнээс
Эвийг эртхэнээс
Алт мөнгийг уул мэт овооловч
А үсэг сурсанд хүрэхгүй
Ажлыг аргаар
Агсамыг зүйгээр
Амьдралыг ажлаар
Амжилтыг чармайлтаар
Архи уусан хүнд
Ангарын ус өвдгөөр
Ачийг ачаар
Тусыг тусаар
Аавын хишиг амттай
Ээжийн цай аагтай
Аавгүй хүн авгаа танихгүй
Ээжгүй хүн нагацаа танихгүй
Аавд нь өгсөн юм хүүд хүрэх
Хүүд өгсөн юм аавд хүрэхгүй
Даруу зан
Залуу хүний чимэг
Дотроо хар хор санаж гаднаа магтах нь
Хурц мэс зөөлөн өргөж хажуунаас шидэхтэй адил
Даргын өөдөөс үг хэлэх
Салхины өөдөөс сөрж шээх адил
Баян хүний гараас юм авах
Барын амнаас мах авах адил
Азарга алдвал барихад хялбар
Ам алдвал барихад хэцүү
Зан зангаа мэдэлцвэл хэлэлцэхэд амар
Зам замаа ололцвол явахад амар
Зангаараа явбал биед амар
Замаараа явбал моринд амар
Хэлэхэд амар
Хийхэд хэцүү
Омогтой тархинд ухаан бага
Овтой тархинд ой бага
Муу хүний өвөг болохоор
Сайн хүний хөтөч бол
Нөхөрт нөхөр
Нөхөөсөнд халаа бол
Учир мэдэхгүй ноён болохоор
Учир мэдэх боол бол
Хайргүй хүний эхнэр болохоор
Хар элгийн хүний зарц бол
Ард баян бол улс баян
Улс баян бол ард баян
Хэрхэн эссэ бичих
Гадаадын ялангуяа Америкийн их, дээд сургуулийн өргөдлийн маягтыг
бүрдүүлэхэд эссе буюу зохион бичлэг бичих шаардлага зайлшгүй гардаг.
Эссе буюу зохион бичлэг нь таныг элсэлтийн шалгалтын комиссын гишүүдэд
танилцуулах чухал боломж олгож буй хэрэг юм.
Их дээд сургуульд өргөдөл гаргагчид ихэнхдээ зохион бичлэгээ албан ёсны, мэргэжлийн үг хэллэгтэй, өөрийн зорилгоо зөв тодорхойлсон байх ёстой гэж боддог. Энэ нь магистр болон түүнээс дээш шатанд суралцагсдын хувьд анхаарах ёстой асуудал боловч баклаврын шатанд суралцагсдын хувьд зохион бичлэгтээ өөрийгөө хувь хүний талаас нь илүү танилцуулж бичих хэрэгтэй байдаг. Жишээлбэл: таны амьдрал эсвэл таны үзэл бодолд хамгийн их нөлөө үзүүлсэн хүний тухай, эсвэл чөлөөт цагаа хэрхэн яаж өнгөрүүлдэг тухай бичвэл зүгээр. Учир нь: Америкийн их, дээд сургуулиудын элсэлтийн шалгалтын комиссын гишүүд зөвхөн хичээлийн дүн, шалгалтын оноо харахаас гадна, өргөдөл өгөгчийг хувь хүн талаас нь мэдэхийг хүсдэг. Мөн өөрийн хүрсэн амжилт, бүтээсэн зүйлийн тухай, жишээлбэл оролцож байсан уралдаан, олимпиад, эзэлсэн байр, шагналын тухай эсвэл сайн дурын ажил хийж байсан зэргээ дурдах нь зүйтэй. Харин өөрийгөө хэт төвийлгөн магтах эсвэл нэмж зохиож бичих нь зохимжгүй.
Хүн өдрөөс өдөрт геометр прогрессоор өсөн нэмэгдэж байгаа мэдээлэл, ном, сэтгүүлийг ямарч замбараагүй уншвал “бариагүй ч номгүй, барьсан ч чиггүй байрны хүүхдүүд” болох нь ойлгомжтой. Бид хэрэгтэй мэдээллээ хайж олоод уншихад ч учир байдаг бол тэрхүү уншсан мэдээллээ хэрхэн эзэмшснээ эссе бичиж, яаж илэрхийлж сурах вэ? Монголчууд бид маш их өрөнхий ярьдаг хүмүүс. Зарим тохиолдолд нэг хүн өөрийнхөө санааг 30 секундэд илэрхийлж болох юмыг 3 минут, тэрбүү хэл 30 минут ч ярьж хүмүүсийг хүлээлгүүлдэг хор уршигтайг УИХ-ын индрээс авхуулаад Улаанбаатар хотын гудамжинд ч харж болно. Мөн бид бүтээлчээр сэтгэн оновчтой ярилцахын оронд яруу найраг, уянгын халилын мөрүүдийг ам уралдан уншицгааж уншуулж байгаа нь ч, уншиж байгаа ч “хийсвэр сэтгэлгээний тэнгис далайд” ухамсаргүйгээр умбадаг болохыг FM радио, телевизийн нэвтрүүлгүүдээс харж болно. Яруу найраг, утга зохиол сонирхогчийн түвшинд бус авъяасанд түшиглэсэн мэргэжлийн шинж чанартай байдгийг сүүлийн 10 жилд манай утга зохиолын салбарт гарсан бүтээлүүдээс харж болно.
Боловсролын стандартанд хүнийг уншуулж, бичүүлж сургахаасаа илүү тэр хүн хэрхэн бүтээлчээр сэтгэн уншиж, бичиж байна гэдэг нь хамгийн чухал. Үүгээрээ дунд сургууль нь ямар нэг дамжаанаас ялгагдах ёстой баймаар. Бид багаасаа зохион бичлэг хийдэг байсан ч түүнд бүтээлч сэтгэлгээ гэдэг зүйл байдаггүй, ихэнхдээ “амьгүй зохион бичлэг” болж бид ч түүнийгээ яаж бичснээ дор нь мартчихдаг байсан. Мөн байгалийн ухааны хичээл бүүхэл уран зохиолын хичээлээ ч амьгүйгээр уншдаг болжээ. Орчин үед ном уншина гэдэг хоцрогдлын нэг ухагдхуун юм шиг санадаг залуус их болсон нь шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлөөс илүү дунд сургууль дахь хичээлийн агуулгаас бурууг нь олж харах цаг болжээ.
Их дээд сургуульд өргөдөл гаргагчид ихэнхдээ зохион бичлэгээ албан ёсны, мэргэжлийн үг хэллэгтэй, өөрийн зорилгоо зөв тодорхойлсон байх ёстой гэж боддог. Энэ нь магистр болон түүнээс дээш шатанд суралцагсдын хувьд анхаарах ёстой асуудал боловч баклаврын шатанд суралцагсдын хувьд зохион бичлэгтээ өөрийгөө хувь хүний талаас нь илүү танилцуулж бичих хэрэгтэй байдаг. Жишээлбэл: таны амьдрал эсвэл таны үзэл бодолд хамгийн их нөлөө үзүүлсэн хүний тухай, эсвэл чөлөөт цагаа хэрхэн яаж өнгөрүүлдэг тухай бичвэл зүгээр. Учир нь: Америкийн их, дээд сургуулиудын элсэлтийн шалгалтын комиссын гишүүд зөвхөн хичээлийн дүн, шалгалтын оноо харахаас гадна, өргөдөл өгөгчийг хувь хүн талаас нь мэдэхийг хүсдэг. Мөн өөрийн хүрсэн амжилт, бүтээсэн зүйлийн тухай, жишээлбэл оролцож байсан уралдаан, олимпиад, эзэлсэн байр, шагналын тухай эсвэл сайн дурын ажил хийж байсан зэргээ дурдах нь зүйтэй. Харин өөрийгөө хэт төвийлгөн магтах эсвэл нэмж зохиож бичих нь зохимжгүй.
Хүн өдрөөс өдөрт геометр прогрессоор өсөн нэмэгдэж байгаа мэдээлэл, ном, сэтгүүлийг ямарч замбараагүй уншвал “бариагүй ч номгүй, барьсан ч чиггүй байрны хүүхдүүд” болох нь ойлгомжтой. Бид хэрэгтэй мэдээллээ хайж олоод уншихад ч учир байдаг бол тэрхүү уншсан мэдээллээ хэрхэн эзэмшснээ эссе бичиж, яаж илэрхийлж сурах вэ? Монголчууд бид маш их өрөнхий ярьдаг хүмүүс. Зарим тохиолдолд нэг хүн өөрийнхөө санааг 30 секундэд илэрхийлж болох юмыг 3 минут, тэрбүү хэл 30 минут ч ярьж хүмүүсийг хүлээлгүүлдэг хор уршигтайг УИХ-ын индрээс авхуулаад Улаанбаатар хотын гудамжинд ч харж болно. Мөн бид бүтээлчээр сэтгэн оновчтой ярилцахын оронд яруу найраг, уянгын халилын мөрүүдийг ам уралдан уншицгааж уншуулж байгаа нь ч, уншиж байгаа ч “хийсвэр сэтгэлгээний тэнгис далайд” ухамсаргүйгээр умбадаг болохыг FM радио, телевизийн нэвтрүүлгүүдээс харж болно. Яруу найраг, утга зохиол сонирхогчийн түвшинд бус авъяасанд түшиглэсэн мэргэжлийн шинж чанартай байдгийг сүүлийн 10 жилд манай утга зохиолын салбарт гарсан бүтээлүүдээс харж болно.
Боловсролын стандартанд хүнийг уншуулж, бичүүлж сургахаасаа илүү тэр хүн хэрхэн бүтээлчээр сэтгэн уншиж, бичиж байна гэдэг нь хамгийн чухал. Үүгээрээ дунд сургууль нь ямар нэг дамжаанаас ялгагдах ёстой баймаар. Бид багаасаа зохион бичлэг хийдэг байсан ч түүнд бүтээлч сэтгэлгээ гэдэг зүйл байдаггүй, ихэнхдээ “амьгүй зохион бичлэг” болж бид ч түүнийгээ яаж бичснээ дор нь мартчихдаг байсан. Мөн байгалийн ухааны хичээл бүүхэл уран зохиолын хичээлээ ч амьгүйгээр уншдаг болжээ. Орчин үед ном уншина гэдэг хоцрогдлын нэг ухагдхуун юм шиг санадаг залуус их болсон нь шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлөөс илүү дунд сургууль дахь хичээлийн агуулгаас бурууг нь олж харах цаг болжээ.
Утгын нэгдэл
Үгийн санжсан үг
**Шууд утгатай
**Дүрслэх ур маягаар бүтээгүй
**Нэр томьёоны шинжтэй
**Нэр ухагдахуун тэмдэглэнэ.
Утга зүйжсэн үг
**Шууд бус утгатай
**Дүрслэх ур маягаар бүтнэ
**Түүхэн уламжлалын шинжтэй.
**Баймж утга илтгэнэ.
**Шууд утгатай
**Дүрслэх ур маягаар бүтээгүй
**Нэр томьёоны шинжтэй
**Нэр ухагдахуун тэмдэглэнэ.
Утга зүйжсэн үг
**Шууд бус утгатай
**Дүрслэх ур маягаар бүтнэ
**Түүхэн уламжлалын шинжтэй.
**Баймж утга илтгэнэ.
Монгол хэлний тухай товчхон
Монгол хэл үгийн баялаг ихтэй бас муутай.
1. Монгол хэл баян хэл. Бид байгал орчны дүрслэл, нүүдэлчин ахуйд л таарсан үгийн баялаг асар ихтэй. Түүгээрээ ямар ч орныг дагуулахгүй. Манайх шиг олон зүсээр адуу малаа зүсэлдэг улс хаа ч байхгүй. Яг тэрэнтэй адилхнаар Барууныхан шиг олон нэр томъёогоор далбаат усан онгоц, зангилааг нэрлэдэг улс цөөхөн. Лав тэр нь манайх биш.
2, Монгол хэл ядуу хэл. Даяаршиж, хавтгайрч ч байгаа гэж хэдэгдээд байгаа дэлхий ертөнцөд Барууны тэр тусмаа Англи хэлний давамгайлал ноёрхож, хүссэн хүсээгүй ч зарим нь
1. Монгол хэл баян хэл. Бид байгал орчны дүрслэл, нүүдэлчин ахуйд л таарсан үгийн баялаг асар ихтэй. Түүгээрээ ямар ч орныг дагуулахгүй. Манайх шиг олон зүсээр адуу малаа зүсэлдэг улс хаа ч байхгүй. Яг тэрэнтэй адилхнаар Барууныхан шиг олон нэр томъёогоор далбаат усан онгоц, зангилааг нэрлэдэг улс цөөхөн. Лав тэр нь манайх биш.
2, Монгол хэл ядуу хэл. Даяаршиж, хавтгайрч ч байгаа гэж хэдэгдээд байгаа дэлхий ертөнцөд Барууны тэр тусмаа Англи хэлний давамгайлал ноёрхож, хүссэн хүсээгүй ч зарим нь
Monday, March 17, 2014
Хэлний засаглалын учир
ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн
Эх хэл, үсэг бичгээ эрхэмлэн, засаг
төрийнхөө бодлогын чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болгон үздэг байсан манай
өвөг дээдэс утга зохиолын хэлний хэм хэмжээг төгөлдөр боловсронгуй
болгох талаар шаргуу ажиллаж, олон талтай, арвин их өв бүтээснийг манай
хэл шинжлэлийн түүх бэлхнээ гэрчлэн харуулна. Энэ нь нэг талаар эх хэл
маань монгол үндэстний нэгдмэл мөн чанар, хэв шинж, бусдаас ялгарах
давтагдашгүй онцлогийг харуулдагтай, мөн аль ч нийгмийн үед эх хэл маань
соёл боловсрол, нийгэм түүхийн хөгжлийг хурдасгах хүчирхэг хэрэглүүр
байсаар ирсэнтэй шууд холбоотой юм. Нөгөөтэйгүүр төрийн засаглалыг
хэлний засаглалтай нягт уялдуулан анхаарч ирсний гэрч юм.
Төрийн албан ёсны хэлний тухай
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
Нийтлэг үндэслэл
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1. Энэ хуулийн зорилт
нь төрийн албан ёсны хэл болох монгол хэл /цаашид “төрийн албан ёсны
хэл” гэх/-ний хэм хэмжээ, нэр томъёог төрийн албан хэрэг хөтлөх, төрийн
албан ёсны үйл ажиллагаанд хэрэглэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулах
болон Монгол Улсын нэгдмэл байдлыг хангахад оршино.
Thursday, March 13, 2014
Monday, March 10, 2014
Монгол үгэн тоглоом
ҮГЭН ГИНЖ
Энэ тоглоомыг зөв бичих, үгийн санг баяжуулах арга барилыг хөгжүүлэхэд хэрэглэнэ. Төвшин: эхлэн сурахаас дээд төвшинд хэрэглэж болно. Хэрэглэх нь: цаас, харандаа.Тоглоомын дүрэм: Эхний оюутан ямар нэг үг хэлэхэд дараагийн оюутан тухайн үгийн төгсгөлийн үсгээр эхлэсэн үг хэлж цааш үргэлжлүүлэх учиртай. Хэлэх үг нь голдуу нэр үг байвал сайн гэвч үйл үг бас хэрэглэж болно. Монгол хэлний үйл үг ихэнхидээ -х гийгүүлэгчээр эхлэдэг тул явц муутай. Тухайн үгэн гинжид орсон үг хэлэх буюу давтагдахад тухайн тоглоом дуусна. Монгол хэлний хувьд зөөлний болон хатуугийн тэмдэг, ы буюу жаран нэгийн и-гээр эхлэсэн үг байдаггүй тул ийм үгнүүд хэлж болохгүй. Жишээ нь морь гэдэг үгээр эхлэбэл ь тэмдэгээр эхлэсэн үг байхгүй тул тоглох боломжгүй гэсэн үг. За ингээд жишээ үзье.
Жишээ нь:
Тоглогч 1: Улаан
Тоглогч 2: нас
Тоглогч 3: самбар
Тоглогч 4: радио
Тоглогч 5: онгоц
Тоглогч 6: цаас
Тоглогч 7: санаа
Тоглогч 8: ааруул
Тоглогч 9: лаа
Тоглогч 10: ааруул (тоглоом дууслаа)
Sunday, March 9, 2014
Subscribe to:
Posts (Atom)